نقش عصب بینایی در تنظیم خواب: کشفی که ممکن است راهی برای درمان‌های جدید باشد

محققان دانشگاه پزشکی واشنگتن در سن لوئیس نشان داده‌اند که افراد جوان مبتلا به بیماری‌های چشمی که به بخش داخلی شبکیه و عصب بینایی آسیب می‌زنند، به طور قابل توجهی بیشتر از کسانی که بیماری چشمی دیگری دارند یا افرادی که بینایی طبیعی دارند، به اختلالات خواب مبتلا هستند.

این مطالعه در شماره فوریه مجله Ophthalmology منتشر شده است.

دکتر راسل ن. ون گلدر، محقق ارشد و استاد جراحی چشم و علوم بینایی در دانشگاه پزشکی واشنگتن، اظهار داشت: “ما به این نتیجه رسیدیم که ارتباط مستقیمی بین عصب بینایی، سیستم کولینرژیک که برخی جنبه‌های عملکرد مغز را تنظیم می‌کند، و نورون‌های قشر حرکتی که برای یادگیری مهارت‌های جدید ضروری هستند، وجود دارد. این می‌تواند برای بیمارانی که مشکلات مختلف حرکتی و شناختی دارند، امید به درمان ایجاد کند و روزی به افراد سالم کمک کند تا مهارت‌های جدید را سریع‌تر یاد بگیرند.”

این تحقیق شامل ۲۵ دانش‌آموز بین ۱۲ تا ۲۰ سال از مدرسه Missouri برای نابینایان و ۱۲ دانش‌آموز با بینایی طبیعی از مدرسه توماس جفرسون، یک مدرسه شبانه‌روزی در حومه سن لوئیس بود. دانش‌آموزان نابینا به دو گروه تقسیم شدند: گروهی که مشکلات بینایی آنها به بیماری عصب بینایی مربوط بود و گروهی که از مشکلات بینایی غیر از عصب بینایی رنج می‌بردند. عصب بینایی از سلول‌های گانگلیونی تشکیل شده است که هدف بیماری‌های چشمی مانند گلوکوم هستند.

نتایج نشان داد که شرکت‌کنندگانی که دچار بیماری عصب بینایی بودند، ۲۰ برابر بیشتر از کسانی که بینایی طبیعی داشتند، به خواب آلودگی غیرطبیعی مبتلا بودند (به طور متوسط ۲۰ دقیقه یا بیشتر خواب در طول روز). همچنین، آنها ۹ برابر بیشتر از کودکانی که نابینا بودند ولی مشکلات عصب بینایی نداشتند، به خواب آلودگی غیرطبیعی دچار بودند.

دکتر ون گلدر گفت: “ما مشکوک هستیم که این بیماران ممکن است در استفاده از نور روز برای همزمان‌سازی ریتم‌های داخلی بدن با محیط خارج مشکل داشته باشند.”

در تحقیقاتی که اخیراً انجام شده، دکتر ون گلدر دریافت که شبکیه نه تنها شامل سلول‌های گیرنده نور به نام میله‌ها و مخروط‌ها است که نور را به تصویر تبدیل می‌کنند، بلکه همچنین شامل سلول‌های غیر بینایی به نام سلول‌های گانگلیونی شبکیه با حساسیت ذاتی به نور (ipRG cells) است که به عنوان “متر نور” چشم عمل می‌کنند.

در یک دوربین، متر نور به عکاس کمک می‌کند تا سرعت شاتر را تنظیم کرده و از فلاش استفاده کند یا نه. این سلول‌ها با تعیین سطح نور، به همزمان‌سازی چرخه خواب/بیداری بدن، تنظیم ساعت داخلی بدن، کنترل پاسخ مردمک چشم به نور و تنظیم آزادسازی هورمون‌هایی مانند ملاتونین کمک می‌کنند. این سلول‌های ipRG حتی در حیواناتی که به طور معمول نابینا هستند، همچنان اطلاعات مربوط به نور را جمع‌آوری و استفاده می‌کنند.

دکتر ون گلدر گفت: “در تحقیقات پایه‌ای ما، نشان دادیم که حیواناتی که فاقد میله‌ها و مخروط‌ها در شبکیه هستند، هنوز عملکردهای بسیار طبیعی در زمینه ریتم شبانه‌روزی یا ساعت بدن دارند. اما حیواناتی که فاقد سلول‌های گانگلیونی یا سلول‌های ‘متر نور’ هستند، نمی‌توانند ساعت‌های داخلی خود را با محیط خارجی هماهنگ کنند.”

سلول‌های ipRG که به عنوان متر نور چشم عمل می‌کنند، در رأس عصب بینایی متمرکز شده‌اند، بنابراین تیم دکتر ون گلدر می‌خواستند بدانند آیا کودکان مبتلا به بیماری عصب بینایی ممکن است در تنظیم ساعت داخلی بدن خود مشکل داشته باشند. برای اندازه‌گیری تأثیر از دست دادن این سلول‌ها، اولین نویسنده، ریموند وی، دانشجوی دکترای آزمایشگاه دکتر ون گلدر، از شرکت‌کنندگان خواست که یک دستگاه به نام “اکتی‌گراف” که بر روی مچ دست بسته می‌شود، بپوشند. این دستگاه مانند ساعت مچی است و هر حرکتی که فرد انجام می‌دهد را اندازه‌گیری می‌کند. الگوریتم پیچیده‌ای از این اطلاعات حرکتی برای تعیین اینکه فرد بیدار است یا خوابیده و فعال است یا غیرفعال استفاده می‌کند. کودکان شرکت‌کننده در مطالعه این دستگاه‌ها را به مدت دو هفته هر روز می‌پوشیدند.

کودکان مبتلا به بیماری عصب بینایی زمان‌های بیداری بسیار متغیری داشتند و همچنین مشکل در به خواب رفتن داشتند، در مقایسه با کودکان نابینا بدون آسیب به عصب بینایی و کودکان با بینایی طبیعی. این مشکلات خواب باعث شد که آنها بیشتر چرت بزنند و کودکان مبتلا به بیماری عصب بینایی به طور متوسط روزانه حدود ۲۸ دقیقه چرت می‌زدند.

هیچ یک از کودکان شرکت‌کننده در مطالعه هیچ بیماری دیگری نداشتند که ممکن باشد به اختلالات خواب کمک کند. هیچ یک از آنها داروهای آرام‌بخش مصرف نمی‌کردند، دچار اختلال کمبود توجه و بیش‌فعالی (ADHD) نبودند و داروهای محرک مصرف نمی‌کردند. بنابراین محققان معتقدند مشکلات خواب این کودکان به طور مستقیم به بیماری چشمی آنها مربوط می‌شود.

دکتر ون گلدر گفت: “با توجه به مجموع این نتایج، می‌توان به نتیجه غیرمنتظره‌ای رسید که بیماری‌های چشمی می‌توانند یک عامل خطر برای اختلالات خواب باشند و سلامت عصب بینایی به شدت بر این خطر تأثیر می‌گذارد.”

دکتر ون گلدر امیدوار است در مطالعات آینده آزمایش کند که آیا درمان با ملاتونین می‌تواند الگوهای خواب در کودکان مبتلا به بیماری عصب بینایی را تنظیم کند یا خیر. ملاتونین یک هورمون طبیعی است که به تنظیم ساعت شبانه‌روزی کمک می‌کند و آزادسازی آن با عملکرد متر نور چشم مرتبط است.

اما حتی قبل از اینکه بفهمد آیا می‌توان به این بیماران کمک کرد که ساعت داخلی خود را با محیط خارجی هماهنگ کنند یا نه، دکتر ون گلدر معتقد است که برای متخصصان بهداشت مهم است که تأثیر بیماری‌های چشمی را بر خواب در نظر بگیرند.

دکتر ون گلدر گفت: “پزشکان و دیگر متخصصان بهداشت باید نسبت به احتمال خواب‌آلودگی در طول روز یا بی‌خوابی حساس باشند، به ویژه در بیمارانی که بیماری شدید عصب بینایی دارند. پزشک چشم شما ممکن است بخواهد از شما بپرسد که چطور خوابیده‌اید.”

:References

.Washington University School of Medicine. (2004, February). Optic nerve disease may cause sleep disorders. Washington University School of Medicine